Көптеген адамдар «барлық аурулар жүйкеден келеді» деген қанатты сөзді естіген. Алайда, дене аурсынуы кезінде медициналық көмекке жүгіну қаншалықты қарапайым және жаратылысынан солай болса да, соншалықты тұрғыда да стресс, алаңдаушылық және көңіл-күйдің төмендеуі жиі тиісті назарсыз қалады.
Адамдар психикалық денсаулығының бұзылуына байланысты тиісті көмек алған кезде, олар жалпы медициналық көмекке жиі жүгінбейтіні белгілі. Психикалық денсаулығының шешілмеген проблемалары бар адамдар мамандандырылған психиатриялық және психологиялық көмек алатындарға қарағанда жалпы тәжірибелік дәрігерлерге екі есе жиі баратыны туралы деректер бар.
Шамадан тыс алаңдаушылық пен стресс кейбір жүрек ауруларының дамуына ықпал етеді және иммундық жүйені әлсіретуі мүмкін. Психологиялық проблемалар сонымен қатар темекі шегу мен есірткі тәуелділігіне, сонымен қатар алкогольді асыра пайдалану деген бұрыс мінез-құлықтың ықтималдығын арттырады. Адамның психикасы мен физикалық жағдайы арасында тығыз байланыс бар. Мазасыздық сезімі, тұрақты күйзеліс және алаңдаушылық денсаулықтың нашарлауына әкелуі мүмкін. Психикалық денсаулығына дұрыс қарайтын адамдар кәсіби және жеке табысқа жетуге бейім.
Тек қана білікті маман ғана психикалық денсаулықтың жағдайын толық бағалай алады. Дегенмен, өзіңіздің немесе туыстарыңыз бен жақындарыңыздың психикасының жағдайын ағымдағы бағалап, көмек сұрау туралы шешім қабылдау үшін бірқатар қарапайым критерийлерге назар аудару жеткілікті:
— Ұйқы жағдайы. Ұйқының қиындауы, мазасыз ұйқы, әдеттен тыс ерте ояну және керісінше, ұйқышылдықтың жоғарылауы, оянған кезде демалу сезімінің болмауы — мұның бәрі жүйке жүйесінің проблемаларын көрсетуі мүмкін және өздігінен оның шамадан тыс жүктелуіне әкеледі, демек, психикалық бұзылулар қаупін арттырады.
— Жұмыс қабілеттілігінің деңгейі. Психикалық өнімділік психикалық процестердің белсенділігімен сипатталады: зейін, есте сақтау, ойлау. Есте сақтау қабілеттілігінің нашар жұмыс істеуі, зейінді қою проблемалары және шешім қабылдаудағы қиындықтар түрінде көрінетін психикалық жұмыс қабілеттілігінің төмендеуі көптеген психикалық бұзылулар мен аурулардың белгісі болуы мүмкін.
— Эмоционалды күй. Эмоционалды орта жағымсыз жағдайлардың әртүрлі көріністеріне өте сезімтал. Жағымсыз эмоционалды реакциялардың басым болуы (жаман көңіл – күй, жылау, ашуланшақтық, ашушаңдық) олардың ерекше және жоғары қарқындылығы, әсіресе олар қандай да бір жағдайларға сәйкес келмейтін жағдайларда орын алғанда, өздерінің эмоционалды күйін басқарудағы қандай да бір қиындықтар — мұның бәрі психикалық денсаулық жағдайына назар аударудың себептері.
— Мінез-құлықтың өзгеруі. Кез келген адам үшін мінез-құлық ерекшеліктері мен өмір тәжірибесімен анықталатын әртүрлі өмірлік жағдайларда әрекет етудің үйреншікті тәсілдері бар. Әдеттегі мінез-құлық түрлерінен күрт кету, тұрақты көзқарастардың күтпеген өзгеруі және мұндай өзгерістер мен өмірлік оқиғалар арасында айқын байланыстың болмауы эмоционалдық және психикалық бұзылулардың көрінісі болуы мүмкін.
«Шығыс Қазақстан облыстық салауатты өмір салтын қалыптастыру орталығы» ММ дәрігері Д. Есентаева